Τα αρχοντικά της Σιάτιστας

τοιχογραφία από Αρχοντικό Μανούση Σιάτιστα

Η πόλη είναι τόπος, κάτοικοι, αίσθηση ζωής και ιστορίας. Είναι καθημερινότητα, εικόνες και μύθος του επισκέπτη. Η προσέγγιση της Σιάτιστας δεν είναι διάφορη από την άνοδο στον τόπο τον προστατευμένο, τον κλειστό που βλέπεις όταν κιόλας βρίσκεσαι μέσα του. Πολυσήμαντη στο χρόνο και στις ιδιότητες του επισκέπτη, η Σιάτιστα είναι η πόλη των πραματευτάδων και της γούνας, της μεταπολεμικής ευμάρειας και της σημερινής ανέχειας, της ιστορίας του έθνους και του μύθου. Είναι η πόλη των σημερινών και των όσων υπήρξαν, της καρδιάς και της μνήμης. Είναι η πόλη που ακολουθεί τον Σιατιστινό όπου γης. Η Σιάτιστα κυρίαρχα είναι μύθος που αποκτά διάσταση στο χώρο και το χρόνο με όσα του παρελθόντος, συνειδητά και παράλογα διατηρεί και διαφυλάσσει. Οι επιβιώσεις του παρελθόντος για πολλούς κατοίκους τα παλιοντάμια, στη συνήθη ορολογία τα μνημεία που διασώζει, είναι η απτή εικόνα προς εξερεύνηση και ανακάλυψη της πόλης που η αισθαντικότητα κατανοεί. Η Σιάτιστα είναι δημιούργημα των χρόνων της οθωμανικής κατάκτησης και όσα η ιστορία δεν έχει επιμελώς ερευνήσει, καταγράφει η σημερινή μορφή της πόλης που η αίσθησή της βασίζεται κύρια στην εξέλιξη της καθημερινότητας των κατοίκων. Οι δύο οικισμοί αποτελούν πολεοδομικά σύνολα, με σημαντικά μνημεία εκκλησιαστικά και κοινοτικά αλλά κυρίως κοσμικά. Ο μεγάλος αριθμός αρχοντικών κατοικιών προσδιορίζει ευδιάκριτα τις διαστάσεις της οικονομικής, κοινωνικής και πολιτιστικής ζωής της πόλης. Στις απόψεις που ήδη έχουν καταγραφεί για την ίδρυση της Σιάτιστας, τα αρχοντικά προσφέρουν μία επιπλέον υπόθεση έρευνας. Στο διάστημα 1625-1650 χτίζονται οι εκκλησίες της Παναγίας στη Γεράνεια και του Αγίου Δημητρίου στη Χώρα καταλαμβάνοντας τους πυρήνες των οικισμών. Την ίδια περίοδο μαρτυρείται κτίριο, ίσως κατάστημα, στο Μπούνο που η κατασκευή του είναι όμοια με τα αρχοντικά που θα οικοδομηθούν στη διάρκεια του 18ου αιώνα. Τα αρχοντικά που χτίζονται ταυτόχρονα με το σύνολο των υπολοίπων εκκλησιών είναι πολυτελείς κατασκευές, αποδείξεις μοναδικού πλούτου αλλά και αντικειμενικές ενδείξεις όρων ασφάλειας αμυντικού χαρακτήρα που λειτούργησαν αποτελεσματικά σε κάθε επιβολή εναντίον της πόλης.

Αρχοντικό Μανούση στη Σιάτιστα

Αρχοντικό Μανούση στη Σιάτιστα

Η πόλη της Σιάτιστας διασώζει τον μεγαλύτερο αριθμό Αρχοντικών κυρίως του 18ου αιώνα, είναι πολυτελείς κατασκευές, απόδειξη μοναδικού πλούτου αλλά και αντικειμενικές ενδείξεις όρων ασφάλειας αμυντικού χαρακτήρα που λειτούργησαν αποτελεσματικά σε κάθε επιβολή εναντίον της πόλης. Η διακόσμηση τους, οι ξυλόγλυπτες οροφές, οι ζωγραφισμένες μουσάντρες, οι αρχαιοελληνικές παραστάσεις και οι όψεις της Πόλης στην τοιχογράφηση τους είναι προσκλήσεις της κατανόησης του επισκέπτη.

Τα πιο σπουδαία και αντιπροσωπευτικά σωζόμενα αρχοντικά χρονολογούνται μεταξύ των ετών 1740 και 1780 (Πούλκως, Μανούση, Νερατζόπουλου, Κανατσούλη), αν και αξιόλογα δείγματα υπάρχουν και από τον 19ο αιώνα (Δόλγκηρα). Ο ζωγραφικός διάκοσμος έχει θεματογραφική και τεχνοτροπική ποικιλία. Απόψεις πόλεων [της προσωπικής εμπειρίας (Βιέννη, Φραγκφούρτη) ή του εθνικού μύθου (Κωνσταντινούπολη, Στήλες του Ολυμπίου Διός)] προσωπογραφίες, μυθολογικά θέματα, διακοσμητικά μοτίβα. Οι ανθρωπόμορφες απεικονίσεις αναφέρονται σε πρόσωπα και θέματα εθνικού ενδιαφέροντος. Στο αρχοντικό του Μαλιόγκα, ανάμεσα σε άλλες μορφές απεικονίζεται και το πορτρέτο του Ρήγα Φεραίου. Στο αρχοντικό του Κανατσούλη, οι μυθολογικές σκηνές στο μεσοπάτωμα βασίζονται στο εγχειρίδιο ελληνικής μυθολογίας του Κοζανίτη Χαρίση Μεγδάνη, ενός διακεκριμένου λόγιου του Διαφωτισμού

Εσωτερικό Αρχοντικού 

Εσωτερικό από επισκέψιμο Αρχοντικό Δόλγκηρα

Αρχοντικό Κανατσούλη

Τοιχογραφία απο Αρχοντικό Κανατσούλη

Τοιχογραφία από Αρχοντικό Κανατσούλη

Εσωτερικό απο επισκέψιμη κατοικία Ντέρου-Τσιότσιου